Żuraw zwyczajny to ptak, który występuje w Polsce dość nielicznie. Ptaki te przelatują w kluczach, wydając przy tym dźwięk zwany klangorem, który można usłyszeć w promieniu nawet kilku kilometrów. Zapewne niejednokrotnie słyszeliście w okolicy ich “śpiew”, podczas wędkarskiej wyprawy. Co warto wiedzieć o tym interesującym gatunku ptaka?
Obszar występowania
Żuraw zwyczajny, nazywany także żurawiem popielatym lub szarym, to dostojny i postawny ptak, który niegdyś występował na terenie całej Polski. Wskutek wysuszania mokradeł i innych zmian, które dotykają siedliska tego gatunku, jego zasięg jest jednak obecnie znacznie mniejszy. Aktualnie spotkamy go głównie w północnych częściach kraju. Według różnych szacunków liczba żurawi zwyczajnych nad Wisłą wynosi od 5 do 20 tysięcy par. Poza Polską ptaki te można spotkać w wielu regionach środkowej Eurazji – od Półwyspu Skandynawskiego aż po Syberię. Elegancka sylwetka wyróżnia żurawia na tle innych dużych ptaków, a przedstawiciele tego gatunku przekraczają rozmiarami nawet bociany.
Jak rozpoznać żurawia zwyczajnego?
Jak wyglądają żurawie zwyczajne i czym się charakteryzują? Zarówno samiec, jak i samica mają takie samo upierzenie. Długonogie ptaki mają szare, miejscami popielate pióra, z kolei ich szyja jest czarna, tak samo jak przód głowy. Na środku głowy mają wyjątkowo zauważalną, czerwoną „czapeczkę” z piór. Gdy przyjrzymy się im nieco uważniej, możemy zauważyć białą linię ciągnącą się od oka do karku.
Czarne pióra nad ogonem układają się w niewielki pióropusz. Młode żurawie mają pióra w odcieniach szarości i brązu. Jasnożółty, beżowy dziób i czarne nogi od razu rzucają się w oczy, a ptaki szczególnie majestatycznie prezentują się w locie, gdy całą gromadą poruszają się w kluczu. Długość ciała dorosłego żurawia zwyczajnego może wynosić od 100 do 130 centymetrów. Rozpiętość skrzydeł to przeważnie 180–200 cm, jednak w niektórych przypadkach będzie to nawet 240 centymetrów. Waga jest w pewnym stopniu zależna od płci – samce osiągają 5–6 kilogramów, z kolei samice 4,5–6 kg. Imponujące wymiary łączą się także ze stosunkowo długą żywotnością – niektóre okazy żyją nawet przez 25 lat.
Żuraw zwyczajny – kiedy można go spotkać w Polsce?
Dumny, ale jednocześnie płochliwy i czujny – żuraw zwyczajny jest niezwykle ostrożny, a do życia wybiera miejsca oddalone od ludzi. Warto wiedzieć, że jest to ptak wędrowny, który rzadko pozostaje w naszym kraju na zimę. Żurawie wybierają na zimowanie kraje od Półwyspu Iberyjskiego, przez zachodnią Azję i Afrykę, aż po Sudan, choć przy łagodnej zimie można je spotkać nawet we Francji czy w Niemczech.
W Polsce te majestatyczne ptaki zobaczymy najczęściej na Warmii i Mazurach, jak również na Pomorzu. Najwięcej okazji do ich obserwowania z pewnością mają wędkarze, którzy doskonale znają specyficzne krzyki wydawane przez ten żyjący w okolicach zbiorników wodnych gatunek. Żurawie żyją najczęściej na bagnach, torfowiskach lub nad jeziorami. Czasami można je spotkać na polach uprawnych – szczególnie upodobały sobie pola kukurydziane.
Klangor żurawia zwyczajnego
Choć żurawie zwyczajne nie są zaliczane do ptaków śpiewających, charakterystyczny dźwięk wydawany przez ptaki z tego gatunku potrafi na długo zapaść w pamięć. Trąbiący głos żurawi nazywa się klangorem. Gdy para przedstawicieli gatunku tokuje, wydają klangor w duecie. Dźwięki zlewają się wtedy w jeden głos, który brzmi tak, jakby wydawał go jeden ptak – to przykład tzw. głosu antyfonalnego. Klangor można usłyszeć także wtedy, gdy żurawie zwyczajne przelatują kluczem. Jego brzmienie przypomina w pewnym stopniu trąbkę, której konstrukcja jest nieco zbliżona do budowy tchawicy żurawia. Warto zaznaczyć, że odgłosy wydawane przez ptaki słychać w promieniu kilku kilometrów!
Zwiastun wiosny, czyli żuraw zwyczajny. Fakty i ciekawostki na jego temat
Gatunek nie jest zagrożony wymarciem, jednak w Polsce znajduje się pod ścisłą ochroną. Lot w kluczu ma za zadanie ułatwić ptakom długie loty – równe ułożenie pozwala zredukować opór powietrza. Osobnik przewodzący kluczem ma przy tym najcięższe zadanie, dlatego co jakiś czas jest zmieniany przez innego żurawia i udaje się na koniec szyku, aby nieco odpocząć.
Żurawie zwyczajne przylatują do Polski w marcu, a odlatują wtedy, gdy zaczyna się robić chłodniej, czyli na przełomie października i listopada. Ptaki z tego gatunku dobierają się w pary na całe życie, a toki odbywają w stadach. Tańce gotowe żurawi to spektakularne widowisko, podczas którego podskakują i trzepoczą dużymi skrzydłami. Lęgi mają miejsce raz w roku, a gniazda zawsze budowane są na ziemi. Mają one formę kopca, którego wysokość wynosi około 50 centymetrów, a średnica – nawet 1 metr. Jaja składane są przez samice na przełomie kwietnia i maja. Zarówno one, jak i samce wysiadują od 1 do 3 sztuk przez 28–35 dni. Małe żurawie zwyczajne potrafią latać już po 9 tygodniach, jednak z rodzicami mogą zostać nawet rok.
Warto także dowiedzieć się, co jedzą żurawie zwyczajne. To ptaki wszystkożerne, jednak szczególnie lubią wszelkie korzenie, liście, owoce i nasiona. Często żywią się również rybami, owadami, dżdżownicami, a nawet małymi ssakami, płazami czy gadami. Co ciekawe, nie gardzą również jajami innych ptaków oraz ich pisklętami.
