Odwiedzając Suwalszczyznę po raz pierwszy, wielu turystów jest zaciekawionych nazwami tamtejszych jezior, rzek czy wsi. Mało kto wie, że na kształtowanie się obecnie funkcjonujących nazw (Hańcza, Wigry itp.) wpływ mieli nasi sąsiedzi oraz obce plemiona zamieszkujące teren dzisiejszego Pojezierza Mazurskiego. W dzisiejszym artykule przedstawimy kilka przykładów takich właśnie nazw mających korzenie głęboko zaszyte w historii.
O Jaćwingach słów kilka…
To od informacji o tym plemieniu zaczniemy, ponieważ na Suwalszczyźnie Jaćwingowie zostawili swoją spuściznę w postaci ciekawego nazewnictwa wsi czy właśnie jezior i rzek. Kim byli Jaćwingowie? Było to plemię mające pruskie korzenie. Słynęli oni z okrucieństwa i grabieżczego stylu życia. Zanim Leszek Czarny wraz z wojskami litewskimi przepędził Jaćwingów z terenów dawnej Sudowii a dzisiejszej Suwalszczyzny to zdążyli oni nadać swoje nazwy, o czym chcemy dziś napisać.
Hańcza – Pierwszy wariant
Według niektórych źródeł nazwa tego niezwykłego jeziora oraz rzeki (Czarnej Hańczy) wywodzi się z wymarłego języka jaćwieskiego, a dokładniej od słowa „antis” oznaczającego kaczkę. Jednak wybitny badacz Knut-Olof Falk wysnuł zupełnie inną i w tym bardzo prawdopodobną teorię. Otóż jego zdaniem nie nazwano by wielkiego jeziora nazwą ptaka, który do tego nie słynie z dużych gabarytów. Obalając teorię o kaczce, wysnuł on swoją teorię, którą opisujemy poniżej.
Druga opcja
Zdaniem wspomnianego powyżej Falka, nazwa jeziora oraz rzeki Czarna Hańcza ma związek z litewskim jeziorem Ancia, które zasilane jest wodami Białej Anci. Tenże badacz, przyjrzawszy się tym dwóm bardzo podobnym do siebie jeziorom, stwierdził, że nazwa wywodzi się od koryta. Oba jeziora są bowiem jeziorami rynnowymi, które posiadają swego rodzaju koryto. W wolnym tłumaczeniu Hańcza mogłaby więc zwać się Korytnicą.
Trzecia opcja – legenda dot. jeziora Hańcza
Jedną z wersji dotyczących powstania nazwy tegoż jeziora jest legenda o pewnym małżeństwie zamieszkującym na jego brzegach. Legenda głosi, że po śmierci kobiety, jej mąż rozpaczliwie wykrzykiwał jej imię – Hanka. Natomiast echo odpowiadało właśnie obecnie obowiązującą nazwą „Hańcza”.
Wigry
Jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych jezior mazurskich. Zdaniem Knuta-Olofa Falka, ten akwen ma bez wątpienia jaćwieską nazwę. Od czego się wywodzi? Wszystko wskazuje na to, że od słowa vingr, który oznacza kręty. Wystarczy przyjrzeć się mapie i można od razu znaleźć potwierdzenie tejże teorii. Kształt tego jeziora przypomina literę „S”. Zbiornik ten cechuje też mnogość różnych zawijasów i zatoczek, które mogą wprawić w zakłopotanie turystów eksplorujących brzegi Wigier. Falk nawiązał również do małej rzeki Wigra, która wyróżnia się szczególnie dużą ilością meandrów. Trzeba przyznać, że ta teoria ma sens.
Okmin
Jezioro o tej nazwie znajduje się na terenie położonym na zachód od Suwałk. Jest to więc teren, w którym Jaćwingowie swego czasu działali dość aktywnie. Falk, który nie poprzestawał na piśmiennych opracowaniach, często udawał się na wędrówki brzegami mazurskich jezior, aby szukać powiązania nazw z cechami akwenów. W przypadku jeziora Okmin rzucającym się w oczy aspektem jest kamieniste dno. W języku litewskim kamień to akmuo i właśnie od niego swoją nazwę mógł zaczerpnąć wspomniany akwen. Podobnie może być w przypadku jeziora Okminek.
Sztabinki – skąd ta nazwa jeziora?
W języku staropruskim, który jest bardzo podobny do również wymarłego, języka jaćwieskiego istniało słowo „stabis”. Zgodnie z opinią badaczy, to słowo oznaczało kamień. Z racji, że Jezioro Sztabinki, podobnie jak Okmin posiada dno usłane kamieniami, to wszystko staje się jasne. Nazwa tego akwenu wywodzi się od jaćwieskiego określania kamieni.
Hańcza czy Wigry to tylko przykłady
Nie da się ukryć, że Suwalszczyzna może zachwycać nazwami. Nie chodzi tu jedynie o nazwy jezior czy rzek, ale również miejscowości. Nazwy tych pierwszych przetrwały przez wieki, ponieważ te elementy krajobrazu są niewzruszone i trwałe w przeciwieństwie do wiosek, które przestawały istnieć. Zachowała się jedynie część miejscowości, których nazwy mogą mieć jaćwieskie korzenie. Tymczasem zapraszamy na Suwalszczyznę, aby samodzielnie eksplorować tamtejsze rejony!
